Η σπονδυλική στήλη ανατομικά αποτελείται από (Εικ. 1):
- οστικές δομές, τους σπονδύλους
- ινοχόνδρινες δομές, τους μεσοσπονδυλίους δίσκους, που με την ελαστική τους σύσταση και υφή συνδέουν τους σπονδύλους μεταξύ τους και απορροφούν το μεγαλύτερο μέρος της φόρτισης του σώματος κατά τις καθημερινές δραστηριότητες
- μυς και συνδέσμους
Όλες αυτές οι δομές συνθέτουν ένα ενιαίο σύνολο που στηρίζει τον κορμό του σώματος και παράλληλα δημιουργεί ένα κλωβό, το σπονδυλικό κανάλι (Εικ. 2), μέσα στο οποίο περικλείεται ο κεντρικός «κορμός» των νεύρων, ο νωτιαίος σάκος (Εικ. 4)
 |  |
Εικ. 1 Εικ. 2
Σε κάθε επίπεδο, είτε στην αυχενική, είτε στη θωρακική, είτε στην οσφυική μοίρα της σπονδυλικής στήλης, από αυτό τον κεντρικό νευρικό «κορμό» εξέρχονται – διαμέσου των μεσοσπονδυλίων τρημάτων – τα περιφερικά νεύρα, συχνά αναφερόμενα και ως «ρίζες», που κατευθύνονται στην περιφέρεια για να νευρώσουν αισθητικά και κινητικά τις περιοχές του σώματος που τους αναλογούν (Εικ. 3, 4)
 |  |
Εικ. 3 Εικ. 4
Η καθημερινή φόρτιση των μεσοσπονδυλίων διαστημάτων στο κατώτερο τμήμα της σπονδυλικής στήλης, την οσφυική της μοίρα, σε ορισμένους οργανισμούς και υπό κάποιες προυποθέσεις μπορεί να οδηγήσει σε πρώιμη εκφύλιση – δηλαδή καταστροφή – του μεσοσπονδυλίου δίσκου, με απώλεια της ελαστικότητας και της αντοχής του στη φόρτιση. Αυτό σε ένα πρώτο στάδιο έχει σαν αποτέλεσμα την «καθίζηση» του μεσοσπονδυλίου διαστήματος και τη μειωμένη αντοχή του στις καθημερινές σωματικές δραστηριότητες (Εικ. 5), που εκδηλώνεται με «πόνο στη μέση», αυτό που ονομάζουμε δηλαδή οσφυαλγία.
Η εκφύλιση του μεσοσπονδυλίου δίσκου εάν επιδεινωθεί περαιτέρω, θα οδηγήσει σε προβολή του κεντρικού του τμήματος (του ζελατινοειδούς υφής πηκτοειδούς πυρήνα) είτε διαμέσου του περιφερικού ελαστικού ινώδους δακτυλίου είτε απευθείας μετά από ρήξη αυτού (Εικ. 6). Αυτή η προβολή είναι η λεγόμενη κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου και η κλινική της σημασία έγκειται στο γεγονός ότι προβάλει εντός του σπονδυλικού καναλιού, πιέζοντας τα παρακείμενα νευρικά στοιχεία, δηλαδή τα εξερχόμενα νωτιαία νεύρα (Εικ. 7).
 |  |
Εικ. 6: Κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου
Η κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου αυτής της μορφής θα εκδηλωθεί κλινικά με επέκταση του άλγους σε ένα από τα δύο κάτω άκρα, και που συχνά αναφέρεται και ως ισχιαλγία.
Εικ. 7
Η κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου στην οσφυική μοιρα της σπονδυλικής στήλης αποτελεί το συχνότερο αίτιο νευρογενούς πόνου στα κάτω άκρα που συνοψίζεται στον όρο οσφυοισχιαλγία (Εικ. 8). Εκτός από τον πόνο, η οσφυοισχιαλγία μπορεί σε άλλοτε άλλο βαθμό να συνοδεύεται από αισθητικές διαταραχές των κάτω άκρων, με μουδιάσματα, υπαισθησία ή/και δυσαισθησία. Σε πιο προχωρημένες περιπτώσεις, μπορεί επιπλέον να συνυπάρχει και μυική αδυναμία στην κάμψη ή την έκταση των δακτύλων και του πέλματος, κλινικό χαρακτηριστικό που υποδηλώνει σοβαρή πλέον νευρολογική βλάβη και καθιστά επιβεβλημένη τη χειρουργική επέμβαση το συντομότερο δυνατό. Πραγματικά επείγουσα ωστόσο είναι μόνο η εγκατάσταση οξείας ιππουριδικής συνδρομής, κατάσταση όπου στην πλήρη εκδήλωσή της εγκαθίσται αιφνίδια οξύς πόνος στη μέση συνοδευόμενος από μυική αδυναμία στα πόδια και απώλεια ελέγχου της ούρησης.
 |  |
Εικ 8: Κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου με πίεση στην εξερχόμενη ρίζα – νεύρο
που κλινικά θα εκδηλωθεί ως εμμένουσα οσφυοισχιαλγία
Σε περιπτώσεις εμμένουσας οσφυοισχιαλγίας, πέραν της κλινικής εξέτασης η οποία και είναι ιδιαίτερα σημαντική, η διερεύνηση περιλαμβάνει απλές ακτινογραφίες και μαγνητική τομογραφία της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης (ΟΜΣΣ).
Εικ. 9: Μαγνητική τομογραφία ΟΜΣΣ σε διάφορες περιπτώσεις ασθενών με κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου που χρειάστηκαν χειρουργική αντιμετώπιση με μικροδισκεκτομή
Επιπλέον, σε επιλεγμένες περιπτώσεις και για συγκεκριμένους διαγνωστικούς λόγους, ο έλεγχος αυτός μπορεί να συμπληρωθεί με αξονική τομογραφία ΟΜΣΣ, δυναμικές ακτινογραφίες ΟΜΣΣ ή ηλεκτροφυσιολογικό έλεγχο κάτω άκρων με καταγραφή αισθητικών και κινητικών ταχυτήτων αγωγής.
Η αρχική θεραπεία σε όλες τις περιπτώσεις οσφυοισχιαλγίας που οφείλονται σε οσφυϊκή δισκοπάθεια, πλήν αυτών που συνοδεύονται από σημαντική νευρολογική σημειολογία (π.χ. μυική αδυναμία), είναι συντηρητική.
Στην οξεία φάση η συντηρητική αγωγή περιλαμβάνει:
ü ανάπαυση και αποφυγή σωματικής καταπόνησης
ü φαρμακευτική αγωγή με αναλγητικά, αντιφλεγμονώδη και μυοχαλαρωτικά
Μετά την αρχική ύφεση των συμπτωμάτων:
ü φυσιοθεραπεία
ü τροποποίηση σωματικής δραστηριότητας
ü απώλεια βάρους
ü γυμναστική που περιλαμβάνει κολύμβηση και ασκήσεις ενδυνάμωσης
κοιλιακών και ραχιαίων μυών του κορμού
Όταν η συντηρητική αγωγή αποτύχει, είτε γιατί δεν επετεύχθη υποχώρηση των συμπτωμάτων είτε γιατί τα συμπτωματα επανήλθαν με την επάνοδο στις συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες, τότε απαιτείται χειρουργική αντιμετώπιση του προβλήματος.
Ελάχιστα επεμβατική χειρουργική της σπονδυλικής στήλης
Η φιλοσοφία μας στη χειρουργική της σπονδυλικής στήλης βασίζεται στη λογική της ελάχιστα επεμβατικής χειρουργικής παρέμβασης (minimalinvasivespinalsurgery).
Σύμφωνα με αυτήν, ο ενδελεχής κλινικός και απεικονιστικός έλεγχος θα πρέπει να εντοπίσει το ακριβές αίτιο ή αίτια του άλγους και των λοιπών συμπτωμάτων και η χειρουργική επέμβαση θα πρέπει να προσανατολιστεί ανάλογα προκειμένου να διορθώσει αυτά ακριβώς τα αίτια, απαλλάσοντας τον ασθενή από το συγκεκριμένο πρόβλημα που τον καθιστά δυσλειτουργικό στις καθημερινές του δραστηριότητες.
Η λογική του να “στηρίξεις” τη σπονδυλική στήλη με σπονδυλοδεσία σε όλες τις περιπτώσεις προκειμένου να “προλάβεις” μελλοντικά προβλήματα ή επιδιώκοντας να “διορθώσεις” όλες τις εκφυλιστικές αλλοιώσεις που βλέπεις στην απεικόνιση χωρίς να υπάρχουν οι ανάλογες κλινικές ενδείξεις (τέτοιες ενδείξεις σύμφωνα με όλα τα διεθνή standards τίθενται σε λιγότερο από το 30% των περιπτώσεων), είναι αντίθετη με το δικό μας τρόπο σκέψης και τη δική μας πρακτική.
Σε όλες τις επεμβάσεις που εμείς πραγματοποιούμε στη σπονδυλική στήλη (μικροδισκετομή, περιορισμένης έκτασης διαμεσοτόξιο αποσυμπίεση σε περιπτώσεις οσφυικής στένωσης κ.α.) βασική και αναντικατάστατη θέση κατέχει το νευροχειρουργικό μικροσκόπιο, με το οποίο και ουσιαστικά υλοποιείται η φιλοσοφία της ελάχιστα επεμβατικής νευροχειρουργικής στη σπονδυλική στήλη.
 |  |
Η συνηθέστερα ενδεδειγμένη χειρουργική επέμβαση σε ασθενείς με εμμένουσα οσφυοισχιαλγία οφειλόμενη σε κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου στην ΟΜΣΣ είναι η οσφυική μικροδισκεκτομή.
Πρόκειται για μικροχειρουργική επέμβαση που γίνεται με γενική αναισθησία, κατά την οποία μέσω μιας μικρής δερματικής τομής 3-4 cm στην οσφύ και με τη βοήθεια του νευροχειρουργικού μικροσκοπίου, προσεγγίζεται η περιοχή του πάσχοντος μεσοσπονδυλίου δίσκου χωρίς να αφαιρεθεί οστική ή άλλη δομή, αφαιρείται το εκφυλισμένο τμήμα του μεσοσπονδυλίου δίσκου που προβάλλει πιέζοντας το πάσχον νεύρο, το οποίο και απελευθερώνεται πλήρως.
Στις επεμβάσεις αυτές δεν αφαιρείται ολόκληρος ο μεσοσπονδύλιος δίσκος αλλά μόνο το προβάλον τμήμα του και δεν απαιτείται κάποιας μορφής σπονδυλοδεσία ή χρήση προσθετικών υλικών.
Η όλη χειρουργική επέμβαση διαρκεί μια έως μιάμιση ώρα, ο ασθενής κινητοποιείται την ίδια ημέρα και επιστρέφει στο σπίτι του την επομένη του χειρουργείου ακολουθώντας πρόγραμμα αποθεραπείας. Μια εβδομάδα μετά μπορεί να επιστρέψει στις συνήθεις δραστηριότητες και δύο εβδομάδες μετά στην εργασία του εφόσον επιθυμεί.
